โดยส่วนตัวที่เป็นหมอ เรื่องอาการปวดหูหลังนั่งเครื่องบินมีคนถามกันมาก จึงขอใช้พื้นที่ของห้องนี้อธิบายนะคะ

รูปนี้เป็นรูป ส่วนประกอบต่างๆ ของหูขวา หูปกติแบ่งเป็น 3 ชั้น ได้แก่
- หูชั้นนอกก็คือรูหู
- หูชั้นกลาง คือช่องหูที่อยู่หลังเยื่อแก้วหู ตามรูปคือหมายเลข10
- หูชั้นใน คือกระดูกรูปก้นหอยและกระดูกรูปวงแหวน 3 วง ในรูปคือ หมายเลข 4 และ 3 ตามลำดับ

ระหว่างหูชั้นนอกและหูชั้นกลางจะกั้นด้วยเยื่อแก้วหู ในรูป คือหมายเลข 1
ใน ช่องหูชั้นกลางจะมีท่อต่อออกไปเชื่อมกับหลังโพรงจมูก เรียกท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว (Eustachian tube) ในรูป คือหมายเลข 7 และบริเวณปากท่อที่เปิดอยู่หลังโพรงจมูก คือหมายเลข 8




กลไกการปรับความดันอากาศในช่องหูปกติในช่องหูชั้นกลาง (หมายเลข 10) จะมีความดันอากาศเท่ากับในรูหู
แต่หากว่าความดันอากาศภายนอกเปลี่ยนแปลง เช่น

ขณะขึ้นเครื่องบิน แล้วเครื่องบินบินขึ้น ความ กดอากาศที่ระดับสูง (บนท้องฟ้า) จะน้อยกว่าที่ระดับต่ำ (ที่พื้นดิน) ทำให้ความดันในช่องหูชั้นกลาง (หมายเลข 10) มากกว่ารูหูชั้นนอก (ความดันของอากาศในรูหูชั้นนอกจะเท่ากับความดันอากาศรอบๆ ตัวเรา ส่วนความดันในช่องหูชั้นกลาง จะเท่ากับความดันของอากาศที่พื้นดิน ถ้ายังไม่มีการปรับความดันอากาศในช่องหูชั้นกลาง) ดังนั้น เยื่อแก้วหูจะถูกดันออกข้างนอก (ด้านรูหูชั้นนอก) ทำให้เกิดอาการปวดหูได้จากการที่เยื่อแก้วหูถูกดัน แต่กลไกโดยปกติ ความดันในช่องหูชั้นกลางจะถูกดันออกผ่านทางท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว ด้วย (ถ้าท่อนี้ไม่ตีบ) อากาศจึงถูกดันผ่านท่อออกสู่ด้านหลังโพรงจมูก

แต่ การปวดหูขณะเครื่องบินบินขึ้นจะไม่รุนแรง เนื่องจากช่องหูชั้นกลางมีขนาดเล็ก แรงดันจึงไม่มาก และจะเพิ่มขึ้นทีละมากๆ ไม่ได้ (อากาศในช่องหูชั้นกลางมีที่อยู่จำกัด) หากปวดหูขณะเครื่องบินบินขึ้น สามารถใช้วิธี กลืนน้ำลายบ่อยๆ เป็นระยะๆ (การอมลูกอม เป็นการกระตุ้นให้มีน้ำลายหลั่งมากขึ้น ทำให้มีน้ำลายกลืนได้เรื่อยๆ)  การเคี้ยวหมากฝรั่ง หรือขยับกรามไปมาด้านข้าง เป็นการช่วยให้กล้ามเนื้อบริเวณปากท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว เปิด ลมภายในช่องหูชั้นกลางจึงถูกดันออกมาง่ายขึ้น

ขณะเครื่องบินลดระดับ ลง (landing) ความดันอากาศที่อยู่ระดับต่ำ (ใกล้พื้นดิน) จะสูงกว่า อากาศที่อยู่ระดับสูง (บนท้องฟ้า) ทำให้ความดันในช่องหูชั้นกลาง (หมายเลข 10) น้อยกว่ารูหูชั้นนอก (ความดันของอากาศในรูหูชั้นนอกจะเท่ากับความดันอากาศรอบๆ ตัวเรา ส่วนความดันในช่องหูชั้นกลาง จะเท่ากับความดันของอากาศที่ขณะอยู่บนฟ้า ถ้ายังไม่มีการปรับความดันอากาศในช่องหูชั้นกลาง) ดังนั้น เยื่อแก้วหูจะถูกดันเข้าข้างใน (ด้านช่องหูชั้นกลาง) ทำให้เกิดอาการปวดหูได้จากการที่เยื่อแก้วหูถูกดันเข้า

ซึ่งการปวดหูขณะเครื่องบินลดระดับลง จะปวดหูได้มาก  และ พบได้บ่อย เพราะว่าอากาศภายนอกที่มีความดันมากขึ้นเรื่อยๆ (ขณะเครื่องบินลดระดับลงเรื่อยๆ) จะถูกดันเข้ามาในรูหูชั้นนอกตลอดและเพิ่มแรงดันขึ้นเรื่อยๆ เพราะรูหูชั้นนอกมีขนาดกว้าง ลมเข้าได้ตลอด จึงดันเยื่อแก้วหูเข้าด้านในอย่างรุนแรง เคยมีถึงขนาดเยื่อแก้วหูฉีกได้ ซึ่งโดยปกติร่างกายก็จะมีการชดเชย โดยดันลมเข้าผ่านปากท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว เข้าสู่ช่องหูชั้นกลาง เพื่อเพิ่มความดันอากาศในช่องหูชั้นกลาง ให้สู้กับความดันอากาศในรูหูชั้นนอกได้ แต่ในกรณีที่ปากท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว ปิด เยื่อบุในท่อบวม ทำให้ท่อตีบ (มักพบในกรณีเป็นหวัด มีน้ำมูก  เป็นภูมิแพ้จมูกที่ควบคุมไม่ดี นอนน้อย พักผ่อนไม่เพียงพอ) อากาศจากภายในหลังโพรงจมูกจะไม่สามารถดันผ่านปากท่อเข้าไปได้ ความดันในช่องหูชั้นกลางจึงยังต่ำ เยื่อแก้วหูจึงถูกดันเข้าตลอด

วิธีแก้ไขหากปวดหูขณะเครื่องบินลดระดับลง
ถ้าเป็นไม่มากใช้ วิธีเหมือนขณะเครื่องบินบินขึ้นได้ คือ กลืนน้ำลายบ่อยๆ เป็นระยะๆ (การอมลูกอม เป็นการกระตุ้นให้มีน้ำลายหลั่งมากขึ้น ทำให้มีน้ำลายกลืนได้เรื่อยๆ)  การเคี้ยวหมากฝรั่ง หรือขยับกรามไปมาด้านข้าง เป็นการช่วยให้กล้ามเนื้อบริเวณปากท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว เปิด

แต่ถ้าเป็นมาก ใช้วิธีข้างต้นไม่ได้ผล แสดงว่าเยื่อบุภายในท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้วบวม ทำให้ท่อตีบ (หรือท่อตีบเล็กโดยกำเนิด) ให้ใช้วิธี บีบจมูก ปากหุบให้สนิทอย่าให้ลมรั่วออกปาก แล้วเป่าลมให้แก้มป่องอย่างแรง เป็นระยะๆ (Valsava maneuver) เพื่อให้ลมจากภายในถ่างท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว เข้าสู่ช่องหูชั้นกลางได้ และไปดันเยื่อแก้วหูให้อยู่ในตำแหน่งปกติ อาการปวดหูก็จะหายไป ให้ปรับความดันในช่องหูแบบนี้เป็นระยะๆ ตั้งแต่ เครื่องบินเริ่มลดระดับเพดานบิน (คนที่เป็นจะรู้สึกหูเริ่มอื้อทันที ที่เครื่องบินเริ่มลดระดับเพดานลง)

การกินยากลุ่มที่มี Pseudoephredine ผสม เช่น แอคติเฟ็ด ซูลิดีน จะช่วยลดการบวมของเยื่อบุในจมูกและในท่อยูสเตเชี่ยน ทิ้ว ได้ ทำให้ท่อไม่ตีบ ช่วยปรับความดันอากาศในช่องหูชั้นกลางได้ดีขึ้น ควรกินก่อนเครื่องขึ้น หรือลง ประมาณ ครึ่ง - 1 ชม. ข้อเสียของยา คือ กินแล้วจะง่วงนอนค่ะ

อธิบายยืดยาว ไม่แน่ใจว่าจะเข้าใจกันรึเปล่า แต่ขอสรุปว่า ในผู้ที่ปัญหาปวดหูขณะนั่งเครื่องบินให้ทำดังนี้
ขณะเครื่องไต่ระดับบินขึ้น ให้อมลูกอม กลืนน้ำลายบ่อยๆ หรือเคี้ยวหมากฝรั่ง หรือ ขยับขากรรไกรไปด้านข้างไปมา ทำเป็นระยะ จนกว่าเครื่องจะหยุดไต่ระดับบินขึ้น

ขณะเครื่องลดระดับเพดานบินลง ให้บีบจมูก หุบปากให้สนิท แล้วเป่าลมให้แก้มป่อง ลมจะขึ้นหู เริ่มทำทันทีตั้งแต่เครื่องลดระดับเพดานบิน (คนที่เป็นจะรู้สึกหูเริ่มอื้อทันที ที่เครื่องบินเริ่มลดระดับเพดานลง) ทำเป็นระยะ จนกว่าเครื่องจะหยุดลดระดับบินลง หรือถึงพื้นดินแล้วค่ะ
หวังว่าคงเป็นประโยชน์นะคะ